Shkup, 18 nëntor – “Bashkëpunimi rajonal nuk është mit, por realiteti ynë. Është mënyra jonë për të siguruar një vend nën çadrën e BE-së. Nuk duhet të mbyllim sytë para sfidave, ato ekzistojnë. Megjithatë, nuk duhet të harrojmë atë që kemi arritur së bashku. Duke parë bashkëpunimin rajonal përmes syve të CEFTA-s, tregtia është rritur ndërmjet 74 dhe 127 për qind, tregtia e mallrave dhe shërbimeve është liberalizuar dhe lehtësuar më tej, fushat e bashkëpunimit vazhdojnë të zgjerohen dhe digjitalizimi i tregtisë po merr rrugën e vet”, thotë në intervistë për MIA-n, Drejtori i Sekretariatit të CEFTA-s, Emir Xhikiq.
Xhikiq, i cili sot do të marrë pjesë në Forumin Ekonomik Ballkanik, thekson se pavarësisht sfidave, janë vendosur politika të reja që do të krijonin më shumë mundësi tregtare, por nga anëtarët e CEFTA-s pritet që të ripërtërijnë angazhimin e tyre sipas Planit të Veprimit për një treg të përbashkët rajonal.
“Nuk duhet të humbasim potencialin që kemi përpara, një potencial që mund të na ndihmojë të përballemi me sfidat ekonomike dhe të përshpejtojmë rimëkëmbjen. Ajo që na duhet është të forcojmë më tej besimin mes nesh për të arritur rritjen shtesë të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) prej 6.7 për qind”, theksoi Drejtori i Sekretariatit.
Sipas tij, edhe pse mekanizmat e CEFTA-s nuk mund të ndikojnë drejtpërdrejt në normën e inflacionit, pakoja e iniciativave ekonomike dhe marrëveshjet që janë zbatuar, i mbështesin vendet që të rrisin tregtinë për iniciativa të reja për të krijuar mundësi të reja tregtare.
Xhikiq fokusohet edhe tek Ballkani i Hapur.
Xhikiq, bota po përballet me një krizë ekonomike/energjetike, pasojat e së cilës tashmë po ndjehen dukshëm. Cili është avantazhi i të qenit anëtar i CEFTA-s në këtë kohë?
Asnjë ekonomi nuk është përballur ndonjëherë e vetme me krizën, por në bashkëpunim me partnerët e saj. Sa më i fortë dhe më i institucionalizuar të jetë bashkëpunimi, aq më efektiv është përgjigja ndaj krizës. Në kulmin e pandemisë, për vetëm pak javë u krijua i gjithë sistemi i Korridorit të Gjelbër/Rrugëve të Gjelbra, duke përfshirë qindra palë të interesuara nga institucionet publike, sektori i biznesit dhe organizatat rajonale që punojnë si një entitet. Kemi mobilizuar të gjitha kapacitetet e kalimeve “të gjelbra”, duke mundësuar rigjallërimin e tregtisë.
Ajo që kemi mësuar është se përgjigjja ndaj një krize është vetëm hapi i parë. Ballafaqimi me pasojat qëndron në krijimin e mundësive të reja tregtare. Krijimi i politikave të përbashkëta, bazuar në politikat dhe standardet e BE-së, është rruga që duhet bërë.
Nga njëra anë, këto politika rrisin tregtinë ndërmjet vendeve, ndërsa nga ana tjetër përmirësojnë konkurrencën e kompanive të BE-së edhe në tregun botëror. Kjo është agjenda e CEFTA-s, e besuar nga liderët e Ballkanit Perëndimor, në Planin e Veprimit të miratuar për një treg të përbashkët rajonal. Agjenda jonë është e fokusuar në dy fusha. Së pari, zhvillimi i fushave të reja të bashkëpunimit ndërmjet anëtarëve të CEFTA-s, siç është e-tregtia, njohja e programeve AEOS, shpërndarja e dërgesave, heqja e licencave, lejet e punës për të krijuar mundësi të reja tregtare. Studimet kanë treguar se nëse e çojmë CEFTA-n në nivelin e integrimit që ekziston në BE, kjo do të çojë në një rritje shtesë të PBB-së me 6.7 për qind.
Së dyti, përafrimi i politikave me BE-në krijon një mundësi për të zgjeruar përfitimet që gëzojnë palët mes tyre, me vendet anëtare të BE-së.
Zgjerimi i rrugëve jeshile dhe blu me Greqinë dhe Italinë është një shembull sesi bashkëpunimi i suksesshëm ndërmjet anëtarëve të CEFTA-s shërben si model bashkëpunimi me BE-në. Duke marrë parasysh nevojën për të forcuar bashkëpunimin ekonomik rajonal dhe për të përshpejtuar rimëkëmbjen, veçanërisht në dritën e Tregut të Përbashkët Rajonal dhe Planit Ekonomik dhe Investimeve të BE-së për Ballkanin Perëndimor, rëndësia e marrëveshjes CEFTA qëndron në rivendosjen e një mjedisi ekonomik fleksibël.
Në këto kushte, cilat janë përfitimet e marrëveshjeve të tregtisë së lirë dhe çfarë mund të përdoret konkretisht tani për hapjen tregtare midis vendeve anëtare të CEFTA-s?
E-tregtia apo tregtia elektronike, veçanërisht pas pandemisë, është bërë një kanal i rëndësishëm shitjesh dhe ofrues të ardhurash për kompanitë dhe një element i rëndësishëm rritjeje. Për shkak të potencialit të tij të lartë për të nxitur rritjen ekonomike, transformimin digjital dhe përfitimet që ai sjell për ekonomitë e Ballkanit Perëndimor, potenciali i plotë i tregtisë elektronike ende nuk është shfrytëzuar. Si pjesë e agjendës CRM, CEFTA është duke punuar për tre vendime të reja në pritje të miratimit nga Komiteti i Përbashkët – Vendimi për Lehtësimin e Tregtisë Elektronike i cili do të mbështesë kompanitë e vogla dhe të mesme që shesin online, thjeshtimin e ligjeve dhe rregulloreve të shitjes në të gjithë tregun e CEFTA-s. , një Vendim për shërbimet e dorëzimit të pakove ndërmjet anëtarëve dhe një Vendim për parandalimin e gjeo-bllokimit të pajustifikuar, i cili do të siguronte të njëjtin nivel të mbrojtjes së konsumatorit, transparencës së çmimeve dhe heqjen e praktikave të pajustifikuara gjeo-bllokuese për miliona njerëz që blejnë online.
Këto vendime mbështesin krijimin e tregut CEFTA me vlerë një miliardë euro, me 20 milionë klientë. Krahas tregtisë elektronike, po punohet edhe për thjeshtimin e procedurave doganore dhe përmirësimin e shkëmbimit elektronik të të dhënave, duke iu afruar tregtisë pa letra. Është finalizuar vendimi për njohjen e programeve AEOS. Pasi të miratohet, ai do të lejojë kompanitë e besueshme të CEFTA-s, të cilat tashmë kanë marrë statusin e OAE, të eksportojnë sipas procedurave të thjeshtuara doganore. Është përmirësuar edhe komunikimi ndërmjet administratave doganore dhe agjencive të ndryshme të përfshira në zhdoganimin e mallrave në rajon. Në praktikë, SEED dhe SEED+ kontribuojnë në një reduktim të ndjeshëm të kohës së pritjes në vendkalime, thjeshtësimin e procedurës dhe uljen e kostove apo shpenzimeve.
Në çfarë mase mundet bashkëpunimi ndërmjet vendeve anëtare të CEFTA-s të zvogëlojë goditjet inflacioniste?
Ndonëse mekanizmat e CEFTA-s nuk mund të ndikojnë drejtpërdrejt në normën e inflacionit, pakoja e iniciativave ekonomike dhe marrëveshjeve që janë zbatuar mbështesin palët për të rritur tregtinë, se si nismat e reja do të krijonin mundësi të reja tregtare.
Rregullat e rishikuara kalimtare të origjinës, PEM, për eksportet në tregjet e CEFTA-s, ndër të tjera, heqin ndalimin e rimbursimit të detyrimeve për lëndët e para pa origjinë, duke ulur kështu kostot për eksportuesit, të cilët do të bëheshin më konkurrues në tregjet e rajonit. Në kushtet kur ekonomia po përballet me pasojat negative të rritjes së çmimeve të energjisë, çdo aktivitet që kontribuon në uljen e kostove të eksportuesve tanë është i një rëndësie të veçantë. Për shkak të luftës në Ukrainë dhe krizës, kompanitë e huaja i shohin këto rregulla fleksibël të origjinës të dobishme për biznesin e tyre, ndërsa kompanitë nga rajoni fitojnë më shumë mundësi për të hyrë në zinxhirët e vlerës. Palët e CEFTA-s mund të tërheqin më shumë investime të huaja në këto kushte.
Si e vlerësoni nismën e Ballkanit të Hapur dhe a mendoni se duhet të përfshihen më shumë vende në të?
Çdo iniciativë që mund të kontribuojë në zbatimin e Planit të Veprimit për një treg të përbashkët rajonal në Ballkanin Perëndimor është për t’u mirëpritur. Bashkëpunimi rajonal mbetet një pjesë e rëndësishme e proceseve të anëtarësimit në BE. Prandaj, të gjitha nismat duhet të jenë gjithëpërfshirëse dhe në përputhje me politikat dhe standardet e BE-së dhe CEFTA-s, pasi ato ofrojnë kuadrin ligjor për politikën tregtare rajonale dhe është pjesë e agjendës së para-anëtarësimit.
Cilat do të jenë mesazhet kryesore nga Forumi Ekonomik Ballkanik?
Bashkëpunimi rajonal nuk është një mit, por realiteti ynë. Është mënyra jonë për të siguruar një vend nën çadrën e BE-së. Nuk duhet të mbyllim sytë para sfidave, ato ekzistojnë. Megjithatë, nuk duhet të harrojmë atë që kemi arritur së bashku. Duke parë bashkëpunimin rajonal përmes syve të CEFTA-s, tregtia është rritur ndërmjet 74 dhe 127 për qind, tregtia e mallrave dhe shërbimeve është liberalizuar dhe lehtësuar më tej, fushat e bashkëpunimit vazhdojnë të zgjerohen, digjitalizimi i tregtisë po merr rrugën e saj.
Pavarësisht sfidave, politikat e reja që do të krijonin më shumë mundësi tregtare janë në fuqi, por palët e CEFTA-s presin të rinovojnë angazhimin e tyre të dhënë në Planin e Veprimit të Përbashkët të Tregut Rajonal. Nuk duhet të humbasim potencialin që kemi përpara, një potencial që mund të na ndihmojë të përballemi me sfidat ekonomike dhe të përshpejtojmë rimëkëmbjen. Ajo që na duhet është të forcojmë më tej besimin mes nesh për të arritur rritjen shtesë të PBB-së prej 6.7 për qind.