Shkup, 22 dhjetor – Anëtarësimi i Turqisë, Maqedonisë së Veriut dhe vendeve të tjera të Ballkanit në BE është i domosdoshëm nga aspekti politik dhe ekonomik për BE-në. Ne dëshirojmë që Maqedonia e Veriut të fillojë negociatat për anëtarësim në BE pa humbur kohë. Ne besojmë se zgjerimi i BE-së, i cili ka një rëndësi trekëndore për vendet anëtare negociuese dhe vendet kandidate, nuk duhet të pengohet nga pengesat politike dhe se vlerat e përbashkëta nuk duhet të instrumentalizohen për të ushtruar presion mbi vende të caktuara. BE-ja duhet të ketë një qëndrim objektiv për këtë çështje. Anëtarësimi i Maqedonisë së Veriut në BE është i një rëndësie të madhe si për Ballkanin ashtu edhe për Bashkimin Evropian.
Këtë e theksoi në një intervistë për MIA-n, Mustafa Shentop, kryetar i Kuvendit të Madh Popullor të Republikës së Turqisë, i cili dje vizitoi Republikën e Maqedonisë së Veriut, iu drejtua deputetëve, u takua me Kryetarin e Kuvendit Talat Xhaferi, si dhe u takua me Kryetarin e Shtetit, Stevo Pendarovski.
Dëshirojmë të hedhim hapa edhe drejt shfrytëzimit të ushtrisë së Maqedonisë së Veriut nga mundësitë që ofron industria jonë e mbrojtjes, e cila në periudhën e kaluar u bë markë ndërkombëtare. Veçanërisht dronët e armatosura SIHA konsiderohen si një faktor historik që ndryshoi strategjinë ushtarake të botës moderne. “Si Turqi, ne sigurisht duam që vendi miqësor dhe vëllazëror Maqedoni e Veriut ta shfrytëzojë këtë përvojë tonën”, tha ai në një intervistë.
Sipas tij, situata e sigurisë në rajon, për fat të keq, siç tha ai, muajt e fundit është në trend negativ. Retorika separatiste dhe kriza e vazhdueshme politike në Bosnje dhe Hercegovinë, si dhe marrëdhëniet e tensionuara ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, vlerëson Sentop, janë tregues i kësaj situate.
Mendoj se për këtë mund të kenë luajtur një rol inkurajues non pejperët që qarkulluan në publik në prill dhe që parashikonin ndryshimin e kufijve në baza etnike. NATO është një nga faktorët më të rëndësishëm të sigurisë në rajon. Para së gjithash, si aleatë, duhet të vazhdojmë qëndrimin tonë që i kontribuon sigurisë dhe stabilitetit”, tha Shentop në një intervistë për MIA-n.
Ai thekson se Turqia e konsideron Maqedoninë e Veriut një vend mik dhe vëlla me të cilin ka lidhje të forta historike. Ai kujton se Turqia ishte ndër vendet e para që e njohu Republikën e Maqedonisë së Veriut, me emrin dhe identitetin e saj të vërtetë. Ai e përkrahu anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në institucionet euroatlantike, si dhe i dha mbështetje të madhe anëtarësimit në Organizatën e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi.
Përmes përpjekjeve politike, ekonomike dhe ndërparlamentare, ne përpiqemi t’i zhvillojmë më tej këto marrëdhënie dhe kemi ndërmarrë dhe do të ndërmarrim të gjitha hapat që do të kontribuojnë për këtë”, tha Kryetari i Asamblesë së Madhe Kombëtare të Republikës së Turqisë.
Si i vlerësoni marrëdhëniet e përgjithshme dypalëshe ndërmjet Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Republikës së Turqisë?
Marrëdhëniet tona historike, kulturore dhe ndërpersonale me Maqedoninë e Veriut kanë një të kaluar të rrënjosur. Turqia është një vend që e ka mbështetur Maqedoninë e Veriut që nga pavarësia, i qëndron gjithmonë pranë dhe madje është ndër vendet e para që e ka njohur atë. Marrëdhëniet e vendosura të ngushta dhe bashkëpunimi ngrihen mbi baza dhe lidhje të forta.
Maqedonia e Veriut është një partner dhe aleat i rëndësishëm i Turqisë. Ne vazhdojmë të forcojmë marrëdhëniet tona në të gjitha fushat, duke përfshirë tregtinë, investimet, turizmin, industrinë e mbrojtjes, arsimin dhe kulturën. Sot vazhdojmë me përpjekjet në të gjitha fushat, me politikën, ekonominë dhe bashkëpunimin ndërparlamentar për të intensifikuar marrëdhëniet edhe ashtu të shkëlqyera që kemi me Maqedoninë e Veriut.
Turqia e konsideron Maqedoninë e Veriut një vend mik dhe vëllazëror me të cilin kemi lidhje të forta historike. Prandaj, Turqia, veçanërisht që nga pavarësia e Maqedonisë së Veriut, e ka mbështetur, ka qëndruar pranë saj dhe ka mbështetur etablimin e saj ndërkombëtar. Turqia ishte ndër vendet e para që njohu Republikën e Maqedonisë së Veriut, me emrin dhe identitetin e saj të vërtetë. Më pas ajo e përkrahu anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në institucionet euroatlantike. E njëjta gjë vlen edhe për anëtarësimin në NATO. Turqia i ka dhënë gjithashtu mbështetje të fortë anëtarësimit në Organizatën e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi. E parë nga ky aspekt, Maqedonia e Veriut për ne është një rajon gjeografik me të cilin kemi marrëdhënie kulturore, historike dhe ndërpersonale. Ne kemi marrëdhënie të shkëlqyera dypalëshe. Ne, përmes përpjekjeve politike, ekonomike dhe ndërparlamentare, përpiqemi t’i zhvillojmë më tej këto marrëdhënie dhe kemi ndërmarrë dhe do të ndërmarrim të gjithë hapat që do të kontribuojnë për këtë.
Si është bashkëpunimi parlamentar dhe në cilën pjesë mendoni se duhet të zhvillohet në të ardhmen?
Mund të them lirisht se bashkëpunimi që ekziston mes parlamenteve tona është pothuajse perfekt. Takohemi me kolegun tim të nderuar Talat Xhaferi dhe konsultohemi në çdo rast. Përkundër faktit se për shkak të kushteve pandemike në nivel global vizitat bilaterale janë zvogëluar, në këtë periudhë kemi pasur kontakte të vazhdueshme me Republikën e Maqedonisë, sepse i kushtojmë rëndësi të madhe marrëdhënieve tona.
Mund të them se delegacionet tona kombëtare në asambletë parlamentare ndërkombëtare, nëse është e nevojshme, mbështesin njëri-tjetrin. Uroj që në të ardhmen bashkëpunimi ynë të vazhdojë të rritet në platforma të tilla si APKE, AP e NATO-s, AP e OSBE-së dhe Unioni Ndërparlamentar dhe shpresoj që në të ardhmen të jemi në gjendje të formojmë një platformë edhe më me ndikim, aleancën e diplomacisë parlamentare.
Protokolli për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në NATO u ratifikua shumë shpejt nga Kuvendi i Madh Kombëtar i Turqisë. Protokolli mund të ketë qenë akti ndërkombëtar që kaloi më shpejt në Parlamentin tonë. Maqedonia e Veriut është një vend me një demokraci të pjekur, ku banojnë qytetarë të etnive të ndryshme. Shumë nga qytetarët tanë në Turqi këtu kanë të afërm, fqinjë, janë të lidhur me këto anë. Kjo afërsi mes qytetarëve tanë ka rolin e një ure shtesë në zhvillimin e marrëdhënieve tona.
Dy vendet kanë lidhje të forta kulturore dhe historike, në këtë kuadër dhe bashkëpunim në fushën e arsimit. Në vendin tonë festohet rregullisht 21 dhjetori, Dita e mësimit në gjuhën turke. Sa mund të thellohen këto marrëdhënie dhe si?
Lidhjet kulturore dhe historike mes vendeve tona janë arsye për të qenë krenarë për ne dhe arsimi është një fushë në të cilën kemi rritje të vazhdueshme të bashkëpunimit. Këtë vit në universitetet e Maqedonisë së Veriut shkollohen 1764 studentë nga Turqia. Urojmë që ky numër të rritet edhe më shumë, por në të njëjtën kohë dëshirojmë që më shumë nxënës dhe studentë nga Maqedonia e Veriut të shkollohen në Turqi. Nga viti 1992 e deri më sot, 1584 studentë nga Maqedonia e Veriut kanë shfrytëzuar mundësitë për bursa nga Turqia dhe duhet të përpiqemi që ky numër të rritet.
Përsa i përket festës së Ditës së mësimit në gjuhën turke, 21 dhjetorit, të cilën e përmendët, duhet të theksoj se e drejta për arsimim e komunitetit turk është e garantuar me Kushtetutë është shumë e rëndësishme. Ne jemi të gatshëm të japim të gjithë mbështetjen dhe thellojmë bashkëpunimin për të vazhduar mësimin në gjuhën turke në Maqedoni.
Këshilli i Çështjeve të Përgjithshme të BE-së vuri në dukje se Turqia vazhdon të distancohet nga Bashkimi Evropian. Turqia filloi bisedimet e pranimit në BE në vitin 2005, por praktikisht procedura ka qenë e ngrirë për disa vite. Turqia është mbështetëse e Republikës së Maqedonisë së Veriut për anëtarësim të plotë në BE. Si i shihni zhvillimet aktuale në lidhje me anëtarësimin tonë në BE dhe çështjet e ngritura nga Bullgaria fqinje, të cilat pengojnë përparimin e Maqedonisë së Veriut drejt anëtarësimit në BE? Cilat janë pikëpamjet tuaja për kërkesat e Bullgarisë ndaj Republikës së Maqedonisë së Veriut për të hapur rrugën drejt BE-së?
“Ne besojmë se marrëdhëniet BE-Turqi duhet të zhvillohen brenda një agjende pozitive që do të bazohet në perspektivën tonë për anëtarësim në Bashkim. Investimi më i mirë gjeopolitik i BE-së do të jetë forcimi i perspektivës së sipërpërmendur të Turqisë. Padyshim se anëtarësimi i vendeve të Ballkanit ka një rëndësi të madhe. Integrimi i të gjitha vendeve të Ballkanit pa përjashtim në strukturat euroatlantike ka qenë dhe mbetet gjithmonë prioritet i politikës sonë ndaj rajonit. Anëtarësimi i Turqisë, Maqedonisë së Veriut dhe vendeve të tjera të Ballkanit në BE është i domosdoshëm nga pikëpamja politike dhe ekonomike për BE-në. Ne dëshirojmë që Maqedonia e Veriut të fillojë negociatat për anëtarësim në BE pa humbur kohë. Ne besojmë se zgjerimi i BE-së, i cili ka një rëndësi trekëndore për vendet anëtare negociuese dhe vendet kandidate, nuk duhet të pengohet nga pengesa politike dhe se vlerat e përbashkëta nuk duhet të instrumentalizohen për të ushtruar presion mbi disa vende. BE-ja duhet të ketë një qëndrim objektiv për këtë çështje. Anëtarësimi i Maqedonisë së Veriut në BE është i një rëndësie të madhe si për Ballkanin ashtu edhe për Bashkimin Evropian. Turqia vazhdon procesin e harmonizimit me BE-në dhe shpresojmë që në të ardhmen e afërt marrëdhëniet dypalëshe të avancojnë me një agjendë pozitive.
Turqia ka një bashkëpunim afatgjatë në fushën e mbrojtjes, si do të vazhdojë mbështetja dhe bashkëpunimi si dy aleatë të NATO-s?
“Fillimisht, me këtë rast dëshiroj të shpreh edhe një herë kënaqësinë tonë për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në NATO. Aleanca jonë natyrore është zyrtarizuar edhe brenda NATO-s. Turqia do ta zhvillojë më tej bashkëpunimin në sektorin ushtarak dhe atë të mbrojtjes me aleatin Maqedoninë e Veriut, shtet me të cilin kemi marrëdhënie të shkëlqyera dypalëshe.
Vendi ynë deri më sot, në bazë të nevojave, ka ofruar mbështetje të konsiderueshme materiale, si dhe mbështetje në pajisjen e ushtrisë së Maqedonisë së Veriut. Ofroi mundësi trajnimi. Në të njëjtën kohë, në këtë fushë është vendosur një themel i rëndësishëm i marrëveshjes dhe bashkëpunimit ndërmjet dy vendeve. Ekziston një vullnet i fortë nga të dyja palët për zhvillimin e mëtejshëm të këtij bashkëpunimi.
Gjithashtu duam të bëjmë hapa drejt shfrytëzimit të ushtrisë së Maqedonisë së Veriut nga mundësitë që ofron industria jonë e mbrojtjes, e cila në periudhën e kaluar është bërë markë ndërkombëtare. Dronët veçanërisht të armatosur SIHA konsiderohen si një faktor historik që ndryshoi strategjinë ushtarake të botës moderne. Si Turqi, sigurisht që dëshirojmë që Maqedonia e Veriut, një vend vëllazëror dhe miqësor ta shfrytëzojë këtë përvojë tonën.
Si e vlerësoni situatën e sigurisë në rajon dhe sa do të ndikojë bashkëpunimi i dy vendeve, si aleatë dhe vende anëtare të NATO-s?
“Situata e sigurisë në rajon, për fat të keq, është në trend negativ muajt e fundit. Retorika separatiste dhe kriza e vazhdueshme politike në Bosnje dhe Hercegovinë, si dhe marrëdhëniet e tensionuara ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, janë tregues i kësaj situate. Mendoj se për këtë mund të kenë luajtur një rol motivues non pejpërsat që qarkulluan në publik në prill dhe që parashikonin ndryshim kufijsh mbi baza etnike.
NATO është një nga faktorët më të rëndësishëm të sigurisë në rajon. Së pari, si aleatë, ne duhet të vazhdojmë qëndrimin tonë që kontribuon për sigurinë dhe stabilitetin. Sinergjia që rezulton nga ky pozicion padyshim do të kontribuojë në sigurinë e rajonit. Një shembull i kësaj është bashkëpunimi me KFOR-in dhe EUFOR-in. Në të njëjtën kohë, vullneti ynë për të zhvilluar bashkëpunimin dypalësh mund të konsiderohet një faktor që do ta forcojë atë.
Cili është bashkëpunimi në luftën kundër terrorizmit, grupeve kriminale ndërkombëtare për trafikun e drogës dhe armëve dhe mbështetja që parlamentet u japin qeverive në këtë drejtim?
“Ballafaqimi me elementët që kërcënojnë sigurinë rajonale kërkon bashkëpunim efektiv rajonal dhe luftë të përgjithshme. I vetëdijshëm për këtë, vendi ynë, krahas bashkëpunimit të zhvilluar me vendet e rajonit, përpiqet dhe i kushton vëmendje që përmes Komisionit për Bashkëpunim në Drejtësi, Punë të Brendshme dhe Siguri në Asamblenë Parlamentare të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore, parlamentet e rajonit të përfshihen në këtë proces dhe të mbështesin qeveritë. Sigurisht që kjo mund të përmirësohet më tej. Gjithsesi, ne përpiqemi që ta realizojmë këtë gjatë Asamblesë Parlamentare të Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore.
Me këtë rast dëshiroj të theksoj se i kushtojmë vëmendje të veçantë luftës kundër organizatës terroriste FETO, se kjo strukturë tinzare dhe e rrezikshme përbën një kërcënim të drejtpërdrejtë për vendet në të cilat ekziston dhe se në këtë kontekst është e rëndësishme për ne që bashkëpunimi lidhur me këtë temë me vendet e prekura të vazhdojnë edhe më intensivisht. Sepse kjo organizatë terroriste e quajtur FETO, është një strukturë kriminale që është e aftë të fshihet ndaj qëllimeve të saj tinëzare. Është një strukturë që për të marrë nën kontroll të gjithë hierarkinë e vendit ku vepron, bashkëpunon me grupet kriminale. Prandaj, Maqedonia e Veriut duhet të shpëtojë plotësisht nga kjo organizatë terroriste. E di që në Maqedoninë e Veriut janë realizuar dhe do të realizohen ndërhyrjet e nevojshme ndaj kësaj strukture kriminogjene.
Bashkëpunimi në këtë segment në lidhje me migracionin ilegal – krizën e migrantëve, por edhe në përballjen me pandeminë KOVID?
“Migrimi i paligjshëm dhe pandemia Kovid na kujtuan shumë qartë nevojën për bashkëpunim ndërkombëtar. Shtetet e kanë kuptuar se nuk mund t’i trajtojnë apo të ballafaqohen vetë me këto sfida.
Rajoni ynë është në një pozicion kritik përsa i përket migrimit të paligjshëm. Duke qenë se rajoni është pjesë e rrugës drejt vendeve që janë objektivi përfundimtar, ai është përballur me sfida të mundimshme. Vendi ynë e ka përmbushur dhe vazhdon ta përmbushë detyrimin e tij në këtë drejtim. Megjithatë, duhet të zhvillohet bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar për të adresuar problemet e vazhdueshme.
Besoj se gjatë pandemisë së Kovid-it, Ballkani e kaloi me sukses testin e bashkëpunimit rajonal. Përmes mekanizmave rajonalë për kalimin e kufijve në ditët e para të pandemisë, ai shprehu qartë faktin e sundimit të frymës së bashkëpunimit rajonal. Fqinjët më pas dërguan ndihmë mjekësore në vendet e tjera të rajonit. Vendi ynë ishte në mesin e tyre. Ne dërguam ndihmë në rajon. Pandemia vazhdon ende. Edhe pse rajoni është më i përgatitur për valë të reja, në rast nevoje duhet të zhvillojmë këto mekanizma bashkëpunimi. Një nga prioritetet e Kryesisë së Procesit të Bashkëpunimit të Evropës Juglindore për vitin 2020-2021 ishte zhvillimi i bashkëpunimit rajonal në luftën kundër pandemisë Kovid dhe mendoj se kemi pasur sukses në këtë.
A mundet që përditësimi i Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të nxisë investimet dhe tregtinë turke, duke qenë se deri vitin e kaluar, totali i investimeve turke në vend ishte rreth 1.3 miliardë dollarë. Turqia është partneri i pestë i investimeve dhe partneri i shtatë tregtar. Vëllimi aktual i tregtisë mes dy vendeve është rreth 700 milionë dollarë.
Marrëdhëniet tona ekonomike dhe tregtare me Maqedoninë e Veriut kanë potencial të madh. Krahasuar me vitin e kaluar, këtë vit kemi një rritje prej 46 për qind në tregti. Ky shtysë na bën të ditur se në të ardhmen e afërt do të realizojmë objektivin për një vëllim tregtar dypalësh prej 1 miliardë dollarësh.
Pavarësisht se kjo është një kënaqësi për ne, ne ende mendojmë se ky nivel është i pamjaftueshëm. Kështu që , ne i kushtojmë rëndësi procesit të përditësimit të Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë, duke përfshirë sektorin e produkteve dhe shërbimeve bujqësore dhe besojmë se kjo do të na mundësojë të arrijmë më shpejt qëllimin. Institucionet kompetente janë duke punuar intensivisht në këtë temë. Shpresoj që procesi të përfundojë sa më shpejt. Me përditësimin e marrëveshjes, ka shumë gjasa që investimet turke në Maqedoninë e Veriut të kalojnë shifrën e dy miliardë dollarëve.
Shoqëritë e biznesmenëve turq kanë investime dhe aktivitete shumë të rëndësishme këtu. Ne i inkurajojmë ato. Zhvillimi, prosperiteti dhe ofrimi i vendeve të reja të punës në Maqedoninë e Veriut është ajo që ne duam. Ne si Turqi jemi një vend që duam të mbështesim zhvillimin e miqve tanë, vendeve tona vëllazërore, veçanërisht në aspektin ekonomik. Besoj se marrëdhëniet tona do të zhvillohen edhe më shumë në çdo fushë. Nga kontaktet e mia me kryetarin e Kuvendit, kryeministrin dhe presidentin e di se ka të njëjtën dëshirë nga ana e tyre dhe se synojnë me vendosmëri të zhvillojnë marrëdhëniet ndërmjet Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Turqisë.
