Shkup, 14 janar – Të ulet ndotja e ajrit, të ekzistojë sistem i integruar për menaxhim me mbeturinat dhe kontrolle rigoroze ndaj industrisë, të përmirësohet cilësia e ujërave, mbrojtja e pyjeve dhe biodiversiteti, të krijohen sisteme të qëndrueshme për prodhimtari të ushqimit dhe të ndërmerret aksion më i madh klimatik, janë disa nga prioritetet të cilat ishin theksuar në debatin e sotëm publik në lidhje me përgatitjen e Kornizës për zhvillim #MKD2030 në sferën e mjedisit jetësor, proces të cilin e udhëheq presidenti Stevo Pendarovski.
Sferat me prioritet në të cilat duhet të punohet në mënyrë të përforcuar, siç është bërë e ditur në diskutim, janë ndryshimet klimatike, ekonomia, cilësia e ajrit, menaxhimi me mbeturinat dhe me ujërat, ndotja industriale dhe sistemet e qëndrueshme për ushqim, mbrojtja e natyrës, diversiteti biologjik dhe pylltaria.
“Në mesin e qëllimeve dhe prioriteteve të cilat duhet të arrihen janë ulja e materieve ndotëse në ajër në kuadër të kufirit të vlerave nacionale dhe aplikimi i stacioneve monitoruese të cilat do të punojnë vazhdimisht. Është e nevojshme që të gjitha objektet të ngrohen në mënyrë jo ndotëse, që amvisëritë të kenë më shumë mundësi për pavarësi energjetike dhe shitje të tepricës së rrymës dhe të rritet vëllimi i gjelbërimit urban”, theksuan folësit.
Deri në vitin 2030, sipas tyre, duhet të krijohet sistem i integruar për menaxhim me mbeturinat përgjatë gjithë shtetit, të ketë mundësi për kompositim, selektim dhe ripërdorim të mbeturinave, si dhe shfrytëzimin e tyre për fitimin e energjisë.
“Në mesin e qëllimeve dhe prioriteteve në mjedisin jetësor janë edhe ato për uljen e ndotjes së lumenjve dhe liqeneve, heqjen e tarifave nga hidrocentralet e vogla dhe përmirësim të rrjetit monitorues për sasi dhe cilësi të ujërave”, ishte theksuar gjatë diskutimit.
Njohësit e situatave thonë se nevojitet transformim i industrisë që të ulen emetimet e gazrave serë dhe plotësisht të trajtohen ujërat fekale para se të derdhen, si dhe të zgjidhet ndotja historike e pikave të ngrohta ekologjike përgjatë shtetit.
“Duhet të ndalohet humbja e biodiversitetit dhe të mbrohen vendbanimet dhe vlerat natyrore, ndërsa 30 për qind e territorit të shpallen rajone të mbrojtura”, njoftuan folësit në diskutim.
Sistemet e qëndrueshme për prodhimtari të ushqimit, sipas tyre, duhet të kenë fokus të veçantë në korporatat e vogla familjare bujqësore, plotësisht të zbatohet praktika e mirë bujqësore dhe të rritet prodhimtaria organike dhe punësimi lokal në turizmin rural dhe agro-bizneset.
Ekspertët konsiderojnë se është e nevojshme të miratohet Ligji për aksion klimatik, karburantet fosile të zëvendësohen me burime ripërtëritëse të energjisë, të hapen vende të gjelbra të punës, të aplikohet arsim për ndryshime klimatike dhe të aplikohen fushata për ndryshim të vetëdijes dhe praktikave.
Problemet që lidhen me të gjitha fushat e mjedisit përfshinin shpërndarjen e vogël të parave nga buxheti i shtetit, moszbatimin e legjislacionit, mosdundimi i ligjit mjedisor, mosndëshkimi i autorëve dhe korrupsioni, mostransparencën në dhënien e koncesioneve për përdorimin e burimeve natyrore dhe burime joefikase në nivel shtetëror dhe komunal.
Si përmbledhje, objektivat e përgjithshme që duhen arritur në të gjitha fushat janë: vendosja e vendimmarrësve përpara interesit privat në vendimmarrjen mjedisore, për të forcuar kapacitetet e gjykatësve dhe prokurorëve për të zbatuar legjislacionin kombëtar dhe ndërkombëtar për mbrojtjen e natyrës dhe mjedisit; Rritja serioze e numrit dhe pajisjeve të inspektorëve, vendosja e masave kundër korrupsionit, përforcimi i kapaciteteve të administratës në nivel qendror dhe vendor për zbatimin e legjislacionit, si dhe fushata edukative për ndryshimin e ndërgjegjësimit dhe zakoneve.
Presidenti Pendarovski në diskutim theksoi se tani është koha e duhur për të rimenduar konceptin ekonomik të zhvillimit, për të rimenduar postulatet për rritjen dhe zhvillimin tonë ekonomiko-social njerëzor dhe për të ndërtuar një vizion afatgjatë dhe plan konkret se ku duam të jemi pas dhjetë, njëzet ose tridhjetë vjet.
“Kur flasim për mjedisin dhe zhvillimin e qëndrueshëm, lindin shumë çështje, nga ndotja e ajrit, ujit dhe tokës, menaxhimi i mbetjeve dhe përpunimi ekologjik, menaxhimi i duhur i burimeve natyrore, investimi në zonat e mbrojtura, vendosja dhe ruajtja e standardeve mjedisore në industri, mbrojtjen e biodiversitetit. Gjithashtu nuk duhet të harrojmë se politikat agrare që zhvillojmë si shtet ndikojnë drejtpërdrejt në mjedis dhe në zhvillimin e qëndrueshëm. Në këtë drejtim, investimi në sisteme të qëndrueshme të prodhimit të ushqimit dhe praktikave bujqësore që rrisin produktivitetin, ndikojnë në një mjedis më të mirë ose më të keq”, tha presidenti.
Pendarovski përkujtoi se në samitin e fundit në Glasgou si shtet morëm përgjegjësinë dhe obligimet për veprimin klimatik dhe reduktimin e emetimeve të gazeve serrë dhe tashmë, siç tha ai, sot duhet të mendojmë për një sistem energjetik të besueshëm, efikas, miqësor ndaj mjedisit dhe konkurrues të aftë për të mbështetur rritjen e qëndrueshme ekonomike të vendit, por edhe për të menduar përgjithësisht për modele të reja të zhvillimit ekonomik.
Ai vlerësoi se gjatë punës së përbashkët do të mund të përcaktohen se cilat duhet të jenë prioritetet tona në fushën e mjedisit, rekomandimet ku duhet të drejtohen investimet në burime dhe kapital njerëzor, si dhe ndërhyrje në akte ligjore dhe nënligjore aty ku është e nevojshme.
“Jam thellësisht i bindur se Korniza për zhvillim # MKD2030 do ta arrijë qëllimin nëse arrijmë të ndërgjegjësojmë për çështje të caktuara në vend dhe të inicojmë një proces të mobilizimit të burimeve që do të drejtojnë investimet në fushat prioritare të përcaktuara nga një konsensus i gjerë shoqëror dhe me synimin përfundimtar progresin dhe një jetë më të mirë për të gjithë qytetarët. Besoj se së bashku mund ta arrijmë atë qëllim”, përfundoi Pendarovski.
Diskutimi publik u organizua nga Instituti për studime të komunikimeve në kuadër të fushatës së tij “Kthjellohu”, e cila mbështetet nga Ambasada britanike në Shkup.
